✨Con Tàu Trắng

   Bạn đọc Việt Nam từng biết đến nhà văn Chingiz Aitmatov (1928-2008) qua những tác phẩm nổi tiếng: Jamilia, Người thầy đầu tiên, Cây phong non trùm khăn đỏ, Sếu đầu mùa… Những tác phẩm này đã đưa ông lên vị thế một trong những nhà văn hàng đầu không chỉ của Liên Xô mà của toàn thế giới.

   Là người con của Kyrgizia, Aitmatov gắn bó rất sâu nặng với di sản văn hóa cổ xưa của dân tộc mình. Aitmatov tâm sự: “Trong sáng tác của tôi, gần như ở tác phẩm nào cũng có hướng tới các chủ đề thần thoại. Đó là nguồn chất liệu cực kỳ giàu có. Nhờ bà tôi mà các truyền thuyết, truyện cổ, các trường ca dân gian đã tác động rất mạnh mẽ tới tôi ngay từ thời thơ ấu. Bà tôi là một người cực kỳ đặc biệt, một nhà kể truyện cổ tích vĩ đại. Thời ấy làm gì có truyền hình, đến đài phát thanh cũng chưa có. Có thể nói chính bà tôi là tivi của tôi”. Chủ đề thần thoại mà Aitmatov nhắc đến ấy đã được thể hiện rất rõ trong hai truyện vừa Con tàu trắng và Con chó khoang chạy ven bờ biển.

   “Trong hai tác phẩm, nhân vật chính đều là trẻ em. Hai chú bé cùng độ tuổi, cùng ngây thơ trong trắng. Cả hai đều yêu mến cái đẹp, cái nhân hậu, lẽ công bằng. Tâm hồn cả hai em đều được nuôi dưỡng bằng những huyền thoại và truyền thuyết đẹp đẽ. Cả hai đều giàu tưởng tượng và ước mơ nhưng sự va chạm về thực tế khắc nghiệt đã dẫn đến hai kết quả trái ngược: Chú bé côi cút trong Con tàu trắng đơn độc một mình đối diện với cái tàn bạo trong cuộc sống (Đến cả ông Momun cũng phản lại lý tưởng mà chính ông đã nuôi dưỡng trong tâm hồn đứa cháu), chú đành từ giã cõi sống để giữ nguyên vẹn những mộng ước của mình, để phủ nhận cái ác. Trái lại, trong Con chó khoang chạy ven bờ biển, Kirixka sống trong sự chăm sóc đầy tình thương yêu, trìu mến và sáng suốt của những con người giản dị mà cao thượng, và chỉ trong mấy ngày trải qua thử thách khắc nghiệt, nhân cách của chú bé lớn hẳn lên - chú đã được rèn luyện thành người chiến sĩ. Tác giả đặt ra với chúng ta vấn đề trọng đại về trách nhiệm của xã hội đối với trẻ em, đối với thế hệ tương lai. Trong hai câu truyện này, các nhân vật đều gặp phải những bi kịch nhưng cả hai tác phẩm đều đem lại cho người đọc niềm tin vững chắc vào thắng lợi của cái Thiện đối với cái Ác, của Ánh sáng đối với Bóng tối” - dịch giả Phạm Mạnh Hùng đã viết như vậy trong Lời giới thiệu cuốn Con tàu trắng, ấn bản năm 1982 của Nhà xuất bản Văn học.